ALS Tedavisinde Doğru Adımlar, Ne Yapmalı, Ne Yapmamalı ?
Röportajcı (Büşra Hanım): Merhaba Onur bey, ALS hastalığını ve bu hastalıkta fizik tedavinin yerini daha iyi anlamak istiyoruz. ALS nedir, hastalar bu hastalıktan nasıl etkilenir?
Fzt. Onur Aslan: Merhaba, Büşra Hanım. ALS, motor nöron hastalıkları grubuna giren bir rahatsızlık. Motor nöronlar, beyin ve omurilikten kaslara sinyaller ileten sinir hücreleridir. ALS’de bu hücreler işlevlerini kaybetmeye başlıyor ve kasları kontrol edemez hale geliyor. Zamanla güçsüzlük, kaslarda incelme ve hareket kaybı gelişiyor. Ancak burada dikkat çekici bir nokta var: ALS, zihinsel ve duyusal işlevleri doğrudan etkilemez. Yani hasta çevresinde olup biteni tamamen algılayabilir ama fiziksel kısıtlılık artarak hayatını zorlaştırır.
Büşra Hanım
ALS hastalarında karşılaşılan başlıca zorluklar neler oluyor?
Onur Bey: Kas güçsüzlüğü en belirgin semptomlardan biri. El ve bacak kaslarıyla başlayan bu güçsüzlük, konuşma, yutma, hatta solunum kaslarını da etkileyebilir. İlerleyen dönemde hasta hareket kabiliyetini neredeyse tamamen kaybedebilir. Bu yüzden fizik tedavi burada çok önemli bir destek olarak devreye giriyor. Kas fonksiyonlarının korunması, eklem hareketliliğinin sağlanması ve hastanın daha konforlu bir yaşam sürdürebilmesi için fizik tedavi kritik rol oynar.
Büşra Hanım:
Fizik tedavi ALS hastalarına nasıl katkı sağlar? Hangi aşamalarda uygulanmalı?
Onur Bey: Fizik tedavinin asıl amacı, kas fonksiyonlarını olabildiğince korumak ve hastanın bağımsızlığını mümkün olduğunca sürdürmesine yardımcı olmaktır. Kasları çalıştırarak hareket kısıtlanmasını yavaşlatmaya çalışırız. Hastalığın ilerleyen aşamalarında ise, hareket kapasitesi çok sınırlı olduğunda dahi, eklem sağlığını koruyacak pasif hareketler uygulanır. Solunum kaslarının desteğe ihtiyacı olduğunda, solunum terapisi ile uygun egzersizler planlanarak hastanın nefes alıp vermesi kolaylaştırılabilir. Bütün bunlar kişiye özel planlanır çünkü her ALS hastasının hastalık seyri farklıdır.
Büşra Hanım:
ALS hastalarının fizik tedavi sırasında nelere dikkat etmesi gerekiyor? Yapılmaması gereken şeyler var mı?
Onur Bey: Kesinlikle. İlk olarak, hastalar sınırlarını bilmeli ve zorlayıcı, aşırı efor gerektiren hareketlerden kaçınmalılar. Erken dönemde hastanın mobilitesini ve bağımsızlığını sağlamak bizim için hedeftir. Burada Enerji tasarrufu yapmak önemli; çünkü fazla yorulmak kas kaybını hızlandırabilir. Bu yüzden egzersizler hafif ve kontrollü olmalı.. Solunum kaslarını desteklemek için uygulanan egzersizler, özellikle ileri evrelerde büyük önem taşır. Ayrıca, her hareketin doğru şekilde yapılması, kasların doğru çalışmasını sağlamak için önemli.
Büşra Hanım:
ALS hastalarına elektroterapi uygulanması doğru bir yaklaşım mıdır?
Onur Bey: Bu konuda dikkatli olunması gerekiyor. Elektroterapi, kasları stimüle etmek ve ağrıyı hafifletmek için kullanılan bir yöntemdir. Ancak ALS gibi ilerleyici nörolojik hastalıklarda bu tür elektriksel uyaranlar, her zaman önerilmeyebilir. Kas stimülasyonunun aşırı yapılması, zaten güçsüz olan kaslarda gereksiz yorgunluk yaratabilir. Eğer elektroterapi kullanılacaksa, yalnızca uzman bir terapistin önerisi ve kontrolü altında uygulanmalı. Hastalığın evresi ve kişinin kas yapısı göz önüne alınarak karar verilmeli.
Büşra Hanım:
ALS hastalarında yutma güçlüğü sıkça görülüyor. Bu konuda nasıl bir tedavi uygulanabilir?
Onur Bey: Evet, ALS’nin ilerleyen dönemlerinde yutma güçlüğü oldukça yaygın. Bu durum, hastanın güvenli ve sağlıklı bir şekilde beslenebilmesi için ciddi bir risk oluşturabiliyor. Yutma tedavisinde, belirli kas gruplarını hedef alarak yutkunma sürecini destekleyen egzersizler yapılır.
Bununla birlikte, elektroterapi ajanlarının yutma tedavisinde kullanımı konusunda dikkatli olunması gerekir. ALS hastalarında elektroterapi, kasların hızla yorulmasına ve geri dönülemez bir kas kaybına neden olabileceğinden genellikle önerilmez. Kas yapısını zorlamamak, yutma işlevini desteklerken bu tür tedavi yöntemlerinden kaçınmak önemlidir. Bunun yerine, daha az yorucu, kasları güvenli bir şekilde destekleyen manuel yutma egzersizleriyle ilerlemeyi tercih ediyoruz. Ayrıca, boğulma riskini azaltmak için hastanın oturma pozisyonu ve yeme alışkanlıkları da düzenlenir. Bu süreçte her hastaya özgü bir yutma tedavi planı oluşturulması önemlidir.
Büşra Hanım:
Fizik tedavi dışında ALS hastalarına destek olabilecek başka yaklaşımlar da var mı?
Onur Bey: Evet, ergoterapi, günlük yaşam aktivitelerinde bağımsız kalmaları için çok önemli bir alan. Basit gibi görünen giyinme, yemek yeme veya yazı yazma gibi işler bile ALS hastaları için zorlayıcı hale gelebiliyor, dolayısıyla bu alanlarda desteklenmeleri yaşam kalitelerini artırıyor. Ayrıca, konuşma terapisi de iletişimde karşılaştıkları zorluklara çözüm olabilir. Psikolojik destek ise hem hasta hem de yakınları için oldukça değerli. Hastanın motivasyonunu korumak, moralini yüksek tutmak adına destekleyici bir çevre ve güçlü bir psikolojik destek de son derece önemli.
Büşra Hanım:
Bu süreçte hasta yakınları nelere dikkat etmeli?
Onur Bey: Hasta yakınlarının en büyük görevi, hastaya saygı göstermek ve onu fazla zorlamadan yanında olmaktır. Güçlü bir destek, hastanın motivasyonunu artırır. Ancak hasta ne kadar bağımsız kalabilirse o kadar iyidir; küçük şeyler bile olsa bağımsız yapabileceği işler bırakmak önemlidir. Ayrıca, hasta yakınlarının da psikolojik olarak kendilerini güçlü tutmaları gerekir. Çünkü bu uzun soluklu bir süreç ve hem hastayı hem de yakınlarını yıpratabilir.
Büşra Hanım:
ALS hastaları için eklemek istediğiniz başka bir öneriniz var mı?
Onur Bey: Kesinlikle. ALS bir nörolojik hastalık olmasına rağmen, fiziksel ve zihinsel dengeyi sağlamaya yönelik her türlü desteğe açık olunmalı. Sosyal yaşamdan kopmamak, dost ve aile çevresini sıcak tutmak da hastanın moralini ve yaşam kalitesini pozitif yönde etkiler. Fizik tedavi ise bu sürecin vazgeçilmez bir parçasıdır ve hastalığın her aşamasında uzman desteğiyle uygulanmalıdır.
